اوربیتال اتمی تابع ریاضی است که رفتار موجی مانند یک الکترون و یا یک جفت الکترون در اتم را توضیح میدهد..[۱] این تابع را میتوان به منظور محاسبهٔ احتمال حضور الکترون در یک اتم در مناطق خاصی در اطراف هسته مورد استفاده قرار داد. از عملکرد این تابع میتواند در ترسیم نمودار سه بعدی از احتمال حضور الکترون در یک مکان استفاده کرد که این منطقهٔ فیزیکی با احتمال زیاد تعیین میشود.[۲] به طور خاص، اوربیتالهای اتمی ممکن در ویژه حالتی از یک تک الکترون که در مجموعهای از الکترونها در اطراف اتم منفرد قرار دارند با تابع اوربیتال توضیح داد.
اوربیتال اتمی که در آن الکترون به عنوان ذرات جامد است را هرگز نمیتوان با سیارهٔ که بصورت بیضوی به دور خورشید میگردد توضیح داد.
روش چینش الکترون در اوربیتالهای یک اتم
با یک مقایسه دقیق ممکن است چنین به نظر برسد که الکترونی که درجو اطراف هسته قرار دارد مانند جو یک سیارهاست. اوربیتال اتمی نحوه شکل گیری این جو را فقط به یک الکترون منفرد در یک اتم را توضیح میدهد. وقتی که الکترونهای بیشتری به اتم منفرد اضافه میشود این الکترونها تمایل دارند بطور مساوی در حجم فضای اطراف هسته قرار بگیرند (که گاهی به این ابر الکترونی) گفته میشود.[۳])این منطقه معمولاً کروی شکل است.
این ایده که الکترون ممکن است در اطراف هسته با چرخشی که به آن تکانهٔ زاویهای می گویند در سال 1913 توسط نیلز بور استدلال شد.[۴] و یک فیزیکدان ژاپنی به نام (Hantaro Nagaoka) در اوایل سال 1904 فرضیه مبتنی به رفتارهای الکترونیکی به این مورد را منتشر کرد..[۵] با این حال تا سال 1926 معادله شرودینگر برای حل حرکت موجی الکترون در اتم برای توابع اوربیتال جدید آماده نبود..[۶]
با توجه به تفاوت مدارمکانیک کلاسیک از واژه «مدار» برای الکترون در اتم، برای اولین بارشیمیدانی بنام رابرت میلیکان در سال 1932 اصطلاح اوربیتال را ابداع و جایگزین آن کرد..[۷] اوربیتال اتمی، معمولاً به عنوان توصیف هیدروژنگونه (به معنی یک الکترون) برای تابع موج در فضا است، اعداد کوانتومی که بصورت n، l و m دسته بندی میشوند متناظر هستند با جفت الکترون انرژی، که تکانه زاویهای و تکانه زاویهای مسیر از آن به دست میآیند. هر اوربیتال (توسط یک مجموعه از اعداد کوانتومی متفاوت تعریف میشود) که دارای حداکثر دو الکترون است، از نامهای کلاسیک در آرایش الکترونی نشان داده شده در تصویر سمت چپ نیزاستفاده شدهاست. نامهای اوربیتال کلاسیک که با (s, p, d, f) نشان داده میشوند از ویژگیهای خطوط طیفی آنها مشتق شدهاست.[۸][۹]
از حدود سال 1920، یا حتی قبل از ظهور مکانیک کوانتومی مدرن، اصل آفبا (اصل ساخت و ساز) است که در آن اتمها متشکل از جفت الکترونهای هستند، که از تکرار یک الگوی ساده و منظم که با افزایش اعداد فرد (.. 1، 3، 5، 7) است پیروی میکنند، توسط نیلز بور و دیگران که برای پی بردن به وجود چیزی شبیه به اوربیتال اتمی، در داخل تعدادی از ساختار الکترونی اتمهای پیچیده مورد استفاده قرار گرفته بود. در ریاضیات فیزیک اتمی، برای ساده کردن تابع موج الکترون در سیستمهای پیچیده اغلب مناسب از ترکیبات ساده تر اوربیتال اتمی استفاده شود. اگرچه هر الکترون را نمیتوان در یک اتم چند الکترونی که یکی را از یک یا دوالکترون ازاوربیتال اتمی در یک تصویر خیالی محدود کرد، هنوز هم تابع موج الکترون ممکن است ترکیباتی از اوربیتال اتمی را دربر داشته باشد؛ مثل اینکه، در بعضی مواقع ابر الکترونی یک اتم چند الکترونی هنوز هم با اوربیتال اتمی متشکل از تنها یک یا دو الکترون باشد.